Blog

   Η απώλεια είναι ένα βίωμα, που στο άκουσμα της και μόνο πολλοί άνθρωποι ακινητοποιούνται και νιώθουν ανήμποροι να τη διαχειριστούν. Ο άνθρωπος την απώλεια τη βιώνει από το πρώτο λεπτό της γέννησης του, όταν ως νεογέννητο αποχωρίζεται τη μήτρα της μητέρας του, όπου ζούσε για εννέα μήνες. Άλλες απώλειες στη ζωή του ατόμου είναι το άγχος αποχωρισμού, ο θάνατος κάποιου οικείου, μια μετακόμιση ακόμη και η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος για το παιδί. Απώλεια μπορεί να βιωθεί στο εργασιακό περιβάλλον, στις κοινωνικές σχέσεις του ατόμου, στην υγεία, στις προσωπικές σχέσεις ακόμη και σωματικά (απώλεια κάποιου μέλους του σώματος).

   Ο χωρισμός αποτελεί μια απώλεια και περνάει τα ίδια στάδια διαχείρισης με τη φυσική απώλεια, το θάνατο. Τί γίνεται όμως όταν σε έναν χωρισμό συμμετέχουν και παιδιά; Στην περίπτωση των παιδιών, αυτά είναι που βιώνουν πιο άμεσα την απώλεια και το χωρισμό. Τα παιδιά είναι τα θύματα αυτής της κατάστασης και όταν το περιβάλλον δεν είναι υποστηρικτικό, τότε η απώλεια βιώνεται πολύ πιο έντονα και επώδυνα. Αυτό, το βλέπουμε στις περιπτώσεις όπου, μετά το χωρισμό ο ένας γονιός φεύγει εντελώς από τη ζωή του παιδιού του, είτε γιατί δεν θέλει επαφές με το παιδί είτε ως εκδίκηση στον άλλο γονιό. Το βλέπουμε ωστόσο και στην περίπτωση του γονιού που έμεινε αλλά δεν μπορεί να διαχειριστεί το χωρισμό του και κατά συνέπεια δε μπορεί να βοηθήσει και το παιδί να καταλάβει τη νέα συνθήκη που προέκυψε, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιεί άσχημους χαρακτηρισμούς για τον άλλο γονιό μπροστά στο παιδί. Σκεφτείτε σε αυτό το σημείο, τί συναισθηματικό αντίκτυπο έχει όλο αυτό στο παιδί.

   Αυτή την έρευνα έκανε ο Bowlby, ο οποίος κατέληξε στο γεγονός ότι τα παιδιά βιώνουν την απώλεια και το πένθος με τον ίδιο τρόπο, που τα βιώνουν και οι ενήλικες και μοιάζει με την περίοδο της εφηβείας, όπου έρχεται η συνειδητοποίηση, ότι δεν αλλάζει κάτι από αυτό, που έχει συμβεί. Ακόμη, είδε ότι η διαδικασία του πένθους σχετίζεται και με το άγχος αποχωρισμού-έντονη διαμαρτυρία, απελπισία και τελικά αποδέσμευση. Όταν το παιδί βιώσει μια απώλεια, η ηρεμία του έρχεται μέσα από ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον. Αυτό, ουσιαστικά σημαίνει ότι, το παιδί αναζητά κάποιον να είναι δίπλα του προκειμένου, να μπορέσει να διαχειριστεί αυτό που έχει συμβεί. Σε αντίθετη περίπτωση, η αδυναμία να βρει ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον και κατά συνέπεια η αδυναμία να διαχειριστεί την απώλεια, είναι γεγονότα, που μπορούν να το επηρεάζουν για το υπόλοιπο της ζωής του.

   Η απώλεια σε μια οικογένεια μπορεί κάποιες φορές να σχετίζεται και με απώλεια ενός από τα παιδία της οικογένειας ή με γέννηση ενός παιδιού με κάποια σοβαρή νόσο. Στην πρώτη περίπτωση, οι γονείς αντιδρούν πιο έντονα καθώς συνήθως είναι κάτι ξαφνικό, ενώ στη δεύτερη περίπτωση έχουν το χρόνο να διαχειριστούν τη νέα πραγματικότητα. Ακόμη, πολύ συχνά βλέπουμε τους γονείς να αποκτούν μια νέα στάση και συμπεριφορά προς τα παιδιά που έμειναν. Τις πιο πολλές φορές γίνονται υπερπροστατευτικοί με τα παιδιά τους. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα, τα παιδιά να ‘πνίγονται’ από την υπερβολική αγάπη και να μη μπορούν να βιώσουν με άνεση και ελευθερία την απώλεια του άλλου παιδιού. Εκτός των άλλων, αυτά χάνουν την αίσθηση του εαυτού τους και αποκτούν μια διαφορετική αντίληψη για την εικόνα τους και τον κόσμο γύρω τους. Αυτό δεν είναι καθόλου βοηθητικό για τα παιδιά ούτε στη βίωση της απώλειας ούτε στη μετέπειτα ζωή τους.

   Υπάρχουν διάφορα είδη απώλειας και η διαχείριση της είναι κάτι πολύ προσωπικό και μοναδικό. Όσοι βιώνουν απώλεια περνάνε από κάποια στάδια, είτε τα αναγνωρίζουν είτε όχι. Στην περίπτωση των παιδιών, αυτά χρειάζονται ειδικό χειρισμό και πάνω απ’ όλα σταθερότητα και ασφάλεια.

   Η ψυχολογία έχει να κάνει με την ψυχική υγεία του ατόμου. Αυτό στην ουσία σχετίζεται με την αυτό- πραγμάτωση του ανθρώπου, την παραγωγικότητα, την κοινωνική συναναστροφή και τη συναισθηματική του ευεξία. Ψυχική υγεία ονομάζουμε την κατάσταση κατά την οποία το άτομο δεν παρουσιάζει κάποια διαταραχή και παράλληλα είναι ικανό να ζει και να εργάζεται μέσα σε μια κοινωνία, προκειμένου να ικανοποιεί τις προσωπικές του ανάγκες, χωρίς να εξαρτάται από τους άλλους. Αντίστοιχα, η διατροφή περιέχει την τροφή, την πείνα, τη συναισθηματική ικανοποίηση αλλά και τη σωματική. Ως ανάγκη, η διατροφή ενέχει την ανάγκη της σίτισης. Ας δούμε λοιπόν, πώς η διατροφή και η ψυχολογία μπορεί να συνδέονται και τι γίνεται με την ‘πείνα’.

Η ψυχολογία του ανθρώπου πολλές φορές μπορεί να επηρεαστεί από την πείνα.

   Λέγοντας ‘‘πείνα’’ εννοούμε τόσο τη συναισθηματική όσο και τη σωματική. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από τα εξής: εμφανίζεται ξαφνικά, είναι επείγουσα ανάγκη προς επίλυση, εστιάζει σε συγκεκριμένα τρόφιμα και οδηγεί σε ενοχές και ντροπή. Από την άλλη, η σωματική πείνα εμφανίζεται σταδιακά, δε σχετίζεται με συγκεκριμένες τροφές και οδηγεί σε αίσθημα ικανοποίησης. Με βάση τα παραπάνω, οι άνθρωποι μπορεί να οδηγηθούν σε κάποια διατροφική διαταραχή αν υπάρξει διαστρέβλωση της πραγματικότητας σχετικά με την ύπαρξη σωματικής ή συναισθηματικής πείνας. Διάφοροι παράγοντες μπορούν να εντείνουν αυτή την κατάσταση. Τέτοιοι είναι οι πολιτισμικοί παράγοντες, η μόδα, η οικογένεια, η εικόνα σώματος και η αντικειμενοποίηση του σώματος.

Ας δούμε το ρόλο που παίζει η επίδραση της οικογένειας. Η τελευταία μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη διατροφικής διαταραχής μέσα από συμπεριφορές και σχόλια. Τα άμεσα αρνητικά σχόλια για την εμφάνιση ενός μέλους της οικογένειας, ενδέχεται να δημιουργήσουν απογοήτευση, ντροπή, ενοχές, ανασφάλεια και αίσθημα απόρριψης. Ακόμη, όταν το οικογενειακό περιβάλλον λειτουργεί υπέρ- προστατευτικά αυτό μπορεί να οδηγήσει αργότερα και σε υπερβολικό έλεγχο της εικόνας του ατόμου από τον ίδιο του τον εαυτό. Συνήθως, οι γονείς που είναι πολύ προστατευτικοί με τα παιδιά τους, έχουν την τάση να ασκούν υπερβολικό έλεγχο και στην ενήλικη ζωή των παιδιών τους.

   Ένας ακόμη παράγοντας που σχετίζεται με την οικογένεια, είναι τα βιώματα των γονιών. Είναι σημαντικό, οι γονείς να λάβουν υπόψη τους, αν οι ίδιοι έχουν περάσει από κάποια διατροφική διαταραχή, αν έχουν υποστεί πίεση όσον αφορά το φαγητό ή τέλος, αν έχουν γίνει δέκτες αρνητικών σχολίων για την εμφάνιση τους. Αν έστω και ένα από αυτά τους έχει συμβεί, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, την ίδια στάση να αποκτήσουν απέναντι στα παιδιά τους. Όχι απαραίτητα ηθελημένα, ακόμη και άθελα τους οι γονείς μπορεί να γίνουν επικριτικοί απέναντι στα παιδία τους, γιατί πολύ απλά αυτό έμαθαν ως ‘φυσιολογική’ συμπεριφορά.

   Στο σημείο αυτό, θα μιλήσουμε για το συναισθηματικό δεσμό μεταξύ παιδιών και φροντιστών. Ο δεσμός αυτός αναφέρεται στη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ παιδιών και φροντιστών κατά το πρώτο διάστημα της ζωής του παιδιού, όταν αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από τους φροντιστές του. Ακριβώς επειδή υπάρχει αυτή η αναπόφευκτη εξάρτηση, είναι απαραίτητο να αναπτύσσεται ένας ασφαλής δεσμός. Αυτός επιτυγχάνεται με τη συνεχή υποστήριξη των φροντιστών στα παιδιά και με τη δημιουργία μιας υγιούς εικόνας για το άτομο του κάθε παιδιού.

   Αν έχετε παρατηρήσει κάποια αλλαγή στην εμφάνιση του παιδιού σας, αν νιώθετε ότι κάτι δεν πάει καλά διατροφικά, το σημαντικό είναι να είστε δίπλα στο παιδί σας. Αυτό μπορείτε να το πετύχετε με συζήτηση, αποδοχή και ενεργητική ακρόαση. Οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να συγκαλυφθούν κάτω από άλλα συναισθήματα ή ζητήματα, γι’ αυτό απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή.

   Υπάρχουν άνθρωποι που δε μπορούν, χωρίς να διαβάσουν κάθε μέρα έστω κάποιες σελίδες από ένα βιβλίο. Υπάρχουν και άνθρωποι, που δε μπορούν να διαβάσουν βιβλίο, ούτε περιοδικό-όπως λένε πολλοί απ’ αυτούς. Γιατί συμβαίνει αυτό άραγε; Έχουν κάτι διαφορετικό αυτοί που διαβάζουν βιβλία, κάνουν κάτι διαφορετικό;

Αυτό σχετίζεται με τον άνθρωπο!

   Έχει να κάνει με τις προτιμήσεις του καθενός, με τα ενδιαφέροντα του, με τις κλίσεις του. Υπάρχουν ενασχολήσεις- είτε επαγγελματικές είτε hobby- που απαιτούν γνώσεις, εξειδίκευση, συνεχή μάθηση. Υπάρχουν ωστόσο και ενασχολήσεις, που θέλουν απλά ένα ελεύθερο πνεύμα, που δε βασίζεται σε γνώσεις ή κανόνες.

   Η ανάγνωση βιβλίων όμως, σχετίζεται και με το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε κάποιος. Υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες, άνθρωποι που έχουν εκτεθεί στα βιβλία σε μικρή ηλικία, να διαβάζουν βιβλία και σαν μεγάλοι. Μάλιστα, σε έρευνες που έχουν διεξαχθεί, διαπιστώθηκε ότι, ακόμα και το να βρίσκονται απλά βιβλία στο οπτικό πεδίο του παιδιού, το βοηθάει στην εξοικείωση του αργότερα με τα βιβλία. Είναι σαφώς μια όμορφη εικόνα και γίνεται ιδιαίτερη ανάμνηση, η ανάγνωση παραμυθιών για τα μικρά παιδιά. Δεν είναι όμως υποχρέωση. Αν διαβάζετε στα παιδιά σας βιβλία και παραμύθια, για να γίνουν ‘‘καλοί’’ μαθητές, σκεφτείτε ότι μπορεί να πετύχετε και το αντίθετο. Τα παιδιά δεν είναι ανόητα, καταλαβαίνουν πότε κάποιος θέλει να περάσει πραγματικό χρόνο μαζί τους και πότε πράττει επί σκοπού.

   Ακόμη, άνθρωποι των οποίων το περιβάλλον τους «υποτιμούσε» την αξία των βιβλίων, δε θέλησαν να διαβάσουν ούτε μια σελίδα. Φανταστείτε, εσείς οι ίδιοι να μεγαλώνατε σε ένα περιβάλλον όπου τα βιβλία θεωρούνταν ‘άχρηστα’, ‘τζάμπα έξοδα’, ‘φλυαρίες’ και ένα σορό άλλα… θα θέλατε να ασχοληθείτε με τα βιβλία;;; Όλα αυτά βέβαια δεν είναι απόλυτα. Παντού υπάρχουν και εξαιρέσεις!!!

Για τους γονείς μικρών παιδιών

   Κάντε τα βιβλία μέρος της καθημερινότητας των παιδιών σας. Δεν είναι απαραίτητο να διαβάζετε κάθε μέρα μια ντουζίνα παραμύθια. Μπορείτε να δημιουργήσετε μια ρουτίνα-παιχνίδι με τα παραμύθια.

   Για παράδειγμα, θα μπορούσατε, για παιδιά ενός έτους και μεγαλύτερα, να δημιουργούσατε ένα χώρο ανάγνωσης. Αυτό τον χώρο θα μπορούσατε να τον διακοσμήσετε μόνιμα ή κάθε φορά που θα διαβάζετε βιβλία, έχοντας συγκεκριμένα αντικείμενα μαζί σας. Έτσι, μια κουβέρτα, ένα αγαπημένο αρκουδάκι ή ό, τι άλλο έχετε, θα κάνουν το χώρο αυτό ‘μαγικό’. Η ρουτίνα αυτή μπορεί να καθιερωθεί είτε το πρωί είτε το βράδυ πριν τον ύπνο. Ό, τι και αν επιλέξετε να κάνετε, να το κάνετε με την ελεύθερη βούληση σας και όχι με σκοπό!!!! Γιατί να ξέρετε πως, ακόμη και η επαφή μαζί τους τα βοηθάει, για το μέλλον τους και για την ενασχόληση αργότερα με τα βιβλία. Δε χρειάζεται να έχουν αναγνώσει εκατοντάδες βιβλία για να πάρουν τα οφέλη από αυτά.

   Επίσης, πλέον τα βιβλία μπορούν να βοηθήσουν αντίστοιχα, τόσο τους γονείς όσο και τα παιδιά να διαχειριστούν διάφορα ζητήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν, όπως ζήλια, θυμό, επιθετικότητα, χαμηλή αυτοπεποίθηση, αδέρφια, φιλία, κλπ. Τα βιβλία είναι ένα εργαλείο, μέσω του οποίου μπορούν τα παιδιά, να οικειοποιηθούν δύσκολες έννοιες και δεξιότητες. Τέλος, τα βιβλία δείχνουν πως, κανείς δεν είναι μόνος και μια δυσκολία μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορους τρόπους! Να ακούνε και κάποιοι γονείς!!!!!

Την επόμενη φορά που θα βαρεθείτε να διαβάσετε ένα βιβλίο στο παιδί σας, σκεφτείτε όσα αναφέραμε παραπάνω!

Τον τελευταίο χρόνο, έχει γίνει μεγάλη συζήτηση στην Ελλάδα για τη σεξουαλική παρενόχληση, τη γενετήσια προσβολή και τη σεξουαλική κακοποίηση, πέρα από τα άλλα είδη κακοποίησης που υπάρχουν.  Έχουν ακουστεί διάφορες θεωρίες τόσο για τα θύματα όσο και για τους θύτες. Ας δούμε τί από αυτά ισχύει και τί είναι μύθος.

Ξεκινώντας από το θύτη. Είναι «καλό παιδί». Είναι «ισχυρός άνθρωπος». Είναι «μορφωμένος». Προέρχεται από «καλή οικογένεια».

Προκειμένου να διαπράξει κάποιος σεξουαλική παρενόχληση ή/και σεξουαλική κακοποίηση κάτι άλλο κρύβεται από πίσω. Υπάρχει η άποψη ότι, για να προβεί κάποιος σε μια τέτοια πράξη, θέλει απλά να εκτονώσει τις σεξουαλικές του ορμές και να ικανοποιηθεί. Παρόλο που δεν υπάρχουν πάρα πολλές έρευνες σχετικά με το προφίλ των ανθρώπων αυτών, υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που εμφανίζονται στους περισσότερους αν όχι σε όλους τους θύτες και δεν αφορούν τη σεξουαλική ικανοποίηση. Ο θύτης θα παρενοχλήσει με οποιονδήποτε τρόπο το θύμα γιατί κάτι άλλο έχει στο μυαλό του.

Έρευνες έχουν δείξει, ότι τα κύρια αίτια, για να προβεί κάποιος σε βιασμό, σχετίζονται με την ψυχοπαθολογία και τις κοινωνικές δεξιότητες.

Από τη μια πλευρά λοιπόν, μιλάμε για ένα ψυχικά διαταραγμένο άτομο. Η διαταραχή αυτή μπορεί να προήλθε από διάφορους παράγοντες. Για παράδειγμα, μπορεί ο θύτης κατά την παιδική του ηλικία να υπήρξε και ο ίδιος θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Μάλιστα, τις περισσότερες φορές, η κακοποίηση αυτή προέρχεται από άτομα του οικείου περιβάλλοντος του. Αυτό σαν αποτέλεσμα έχει, ο σημερινός θύτης από τη μια να μιμείται οικείες συμπεριφορές και από την άλλη να προσπαθεί να «εξιλεωθεί» για ό, τι του συνέβη στο παρελθόν. Δε μπορεί να αντιληφθεί πως, αυτή η οικεία για τον ίδιο συμπεριφορά, δεν είναι αποδεκτή από την κοινωνία.

Επίσης, μέσω των πράξεων του πολλές φορές προσπαθεί να «τιμωρήσει» αυτούς που τον κακοποίησαν. Αν για παράδειγμα, ένα αγόρι έχει υποστεί κακοποίηση (σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, κλπ) από τη μητέρα του όταν ήταν μικρός, στο σήμερα αυτό το αγόρι μπορεί να έχει τα ίδια συναισθήματα μίσους προς όλες τις γυναίκες. Αυτό συμβαίνει γιατί θεωρεί πως όλες οι γυναίκες είναι ίδιες με την κακοποιητική μητέρα του και πρέπει να τις τιμωρήσει.

Πέρα όμως από το ίδιο το κακοποιητικό βίωμα που μπορεί να έχει ο θύτης και άλλοι λόγοι μπορεί να ευθύνονται ώστε να αναπτύξει κάποια κακοποιητική συμπεριφορά παρενόχλησης ή/και βιασμού. Τέτοιες είναι, η ψυχωτική διαταραχή και η σχιζοειδής παρανοειδής διαταραχή.

Από την άλλη πλευρά, η αποδοχή από τους άλλους, μπορεί να αποτελέσει κινητήριο δύναμη ώστε κάποιος να εξελιχθεί σε βιαστή/θύτη. Για να το εξηγήσουμε καλύτερα, πολλές φορές ο θύτης είναι άτομο που δεν είναι αποδεκτό από τους άλλους, βρίσκεται στο περιθώριο και είναι αποκομμένος από φίλους και οικογένεια. Προκειμένου λοιπόν, να δείξει την ισχύ και τη δύναμη του, καταφεύγει σε βιασμούς ή σεξουαλική παρενόχληση. Εδώ καταρρίπτεται άλλος ένας μύθος. Την ικανοποίηση την αντλούν από την επιβολή τους στο θύμα, όταν βλέπουν το θύμα ανίκανο και αβοήθητο και όχι από τη σεξουαλική τους ικανοποίηση.

Έρευνες έδειξαν ότι, δεν έρχεται πάντα η σεξουαλική ικανοποίηση στο θύτη, καθώς η στύση δεν παραμένει καθ’ όλη τη διάρκεια της αποτρόπαιας πράξης. Η ικανοποίηση έρχεται από την «εικόνα» του θύματος εκείνη την ώρα. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι, ένας θύτης μπορεί να έχει οικογένεια, γυναίκα, σύντροφο ακόμα και παιδιά. Δεν προβαίνει σε αποκρουστικές πράξεις γιατί του λείπει η σεξουαλική ικανοποίηση.

Πάμε να δούμε το θύμα. «Κοντή φούστα». «Τα ήθελε». «Έχει πάει με πολλούς, ένας ακόμα, τί πειράζει». «Προκλητική».

Το θύμα είναι ο μόνος άνθρωπος που δεν φταίει. Δεν έχει προκαλέσει την επίθεση που δέχεται από το θύτη. Δεν φταίει και όμως, η ζωή της αλλάζει από τη μια στιγμή στην άλλη και ενδέχεται να διαρκέσει για όλη της τη ζωή και αυτό γιατί η νομοθεσία σε πολλές χώρες δεν προστατεύει τα θύματα. Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, η νομοθεσία επιβάλλει κάποια ποινή στο θύτη, ανάλογα με το είδος της αποτρόπαιας πράξης, που πολλές φορές δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι, είτε θα αλλάξει η νομοθεσία με βάση την εκάστοτε κυβέρνηση, είτε θα υπάρχει η δυνατότητα να εξαγοράσει χρηματικά την ποινή, είτε τέλος λόγω «καλής» διαγωγής, εντός των φυλακών, θα μειωθεί η ποινή του θύτη.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, πολλά θύματα δεν κοινοποιούν την κακοποίηση τους γιατί φοβούνται. Υπάρχει φόβος ότι, η αστυνομία δε θα κάνει κάτι γιατί ενδεχομένως δεν έχει τα πειστήρια που χρειάζεται. Έτσι, ο θύτης θα παραμείνει ελεύθερος και οδηγούμενος από την οργή του για το θύμα, θα επιστρέψει και ίσως με περισσότερη βία από την τελευταία φορά. Ακόμη, αν τελικά συλληφθεί και φυλακιστεί, υπάρχει η πιθανότητα να αποφυλακιστεί και να κακοποιήσει ξανά το ίδιο άτομο. Τέλος, τί θα πει η κοινωνία?

Είναι συχνό το φαινόμενο, τα θύματα να μη κοινοποιούν το βιασμό τους ή όποια άλλη κακοποίηση έχουν υποστεί γιατί θα υπάρξει η κοινωνική κατακραυγή. Όσο παράλογο και αν ακούγεται, πολλοί θεωρούν ότι, το θύμα ευθύνεται γι’ αυτό που συνέβη. Αυτή το προκάλεσε με τον τρόπο της. Τα ήθελε.

Το θύμα λοιπόν, πέρα από τη σωματική του κακοποίηση έχει να διαχειριστεί και την ψυχολογική και συναισθηματική κακοποίηση που ακολουθεί. Στο σημείο αυτό, είναι κρίσιμη η παρέμβαση και παροχή της ψυχολογικής στήριξης από ειδικούς. Το θύμα μπορεί να βοηθηθεί να διαχειριστεί αυτό που του έχει συμβεί και να μάθει να ζει με αυτό. Δε γίνεται να είναι σα να μην έχει συμβεί ποτέ, όμως με τη στήριξη ενός ειδικού τα πράγματα αλλάζουν.

Κλείνοντας, χωρίς να γίνονται αποδεκτές οι πράξεις του θύτη, αξίζει να τονίσουμε πως και ο θύτης χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη. Είναι σημαντικό να κατανοήσει από που προέρχεται αυτή του η τάση και να προλάβει τη συμπεριφορά του πριν προκαλέσει πόνο. Ο Brittain (1970) στο «Ο σαδιστής δολοφόνος» αναφέρει :«δε μπορούμε να θεραπεύσουμε αυτό που δε μπορούμε να κατανοήσουμε και δε μπορούμε να προλάβουμε αυτό που δε μπορούμε να αντιληφθούμε». Η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να μετατραπεί και σε πρόληψη. Αυτό θα επιτευχθεί, αν υπάρξει ενημέρωση στα παιδιά σχετικά με το βιασμό και την κακοποίηση στις διάφορες σχολικές μονάδες.

Μια λέξη, μια έννοια, ένας τρόπος ζωής!

Φροντίζουμε άραγε τον εαυτό μας ή απλά περιμένουμε από τους άλλους να μας φροντίσουν;

Εσύ, σε αγαπάς; Σε φροντίζεις; Είσαι ευτυχισμένος/η με αυτό που είσαι σήμερα;;;

Συχνά μιλάμε για τον άσχημο τρόπο με τον οποίο μας συμπεριφέρθηκε κάποιος. Λέμε για παράδειγμα «δεν άκουσε τί του είπα και τελικά κάναμε αυτό που ήθελε εκείνος». Ακόμα καλύτερα, λέμε συχνά, «δε μπορεί να καταλάβει πως νιώθω κούραση και θέλει απλά να πάμε να συναντήσουμε τους φίλους μας για ποτό» ή «δεν καταλαβαίνει την ανάγκη μου να μην κάνουμε παιδί γιατί δε θέλω αυτή τη στιγμή, με τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα». Αναφερόμαστε στην ασέβεια που δείχνει κάποιος προς το άτομο μας και στην έλλειψη επικοινωνίας που υπάρχει μεταξύ μας.

Αυτά τα περιστατικά αναφέρονται τόσο στις προσωπικές όσο και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Συγκεκριμένα, είναι εικόνες που μπορεί να δούμε να διαδραματίζονται τόσο με το/τη σύντροφο μας, με την οικογένεια μας όσο και με τους φίλους μας. Τί όμως οδηγεί σε αυτές τις συμπεριφορές; Τί είναι αυτό που κάνουμε εμείς και πιθανά επιτρέπει αυτή τη στάση των άλλων;

Παραπονιόμαστε για την έλλειψη σεβασμού από την πλευρά των άλλων. Εμείς σεβόμαστε τον εαυτό μας; Παραπονιόμαστε για την κακή επικοινωνία που έχουμε με τους άλλους και για το ότι δε μας ακούνε όταν μιλάμε. Εμείς ακούμε τον εαυτό μας; Αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες του; Κάνουμε κάτι γι’ αυτό;

Είναι πιο εύκολο να πούμε ότι οι άλλοι δε μας ακούνε, παρά να πούμε, πως πρωτίστως, εμείς οι ίδιοι δεν ακούμε τον εαυτό μας και τις ανάγκες μας. Δεν αναφέρουμε πως συμπεριφερόμαστε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο στον εαυτό μας. Μιλάμε για υποτιμητική ομιλία, για ασέβεια προς την ανθρώπινη ύπαρξη μας και για έλλειψη κατανόησης από την πλευρά των άλλων. Έρχονται όμως στιγμές που και εμείς οι ίδιοι συμπεριφερόμαστε με αυτό τον τρόπο στον εαυτό μας. Για παράδειγμα, όταν το σώμα λέει, δεν αντέχω άλλο κουράστηκα, εμείς συνεχίζουμε γιατί έχουμε ένα σορό  δουλειές να κάνουμε που δε χωράνε αναβολή.

Αναρωτηθήκατε, τί θα γίνει αν εμείς οι ίδιοι πρώτα φροντίσουμε τον εαυτό μας; Αν του συμπεριφερθούμε με τον τρόπο που θα θέλαμε να μας συμπεριφερθεί και κάποιος άλλος;

Η ικανοποίηση και η χαρά που θα παίρναμε, ενδεχομένως, θα ήταν πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτή που μπορούν να μας προσφέρουν οι άλλοι. Αυτό συμβαίνει γιατί, φροντίζοντας τον εαυτό μας, του δείχνουμε ότι τον αγαπάμε. Ότι τον σεβόμαστε. Ότι τον αποδεχόμαστε όπως είναι. Ακόμα και αν, κάποια στιγμή δε μπορούμε να ικανοποιήσουμε μια ανάγκη μας, είναι ΟΚ. Είναι ΟΚ γιατί, καταλαβαίνουμε ότι, κάτι άλλο θα μας έκανε να αισθανθούμε καλά, αλλά στην παρούσα φάση δε μπορούμε να μας το προσφέρουμε. Είναι ΟΚ, γιατί δουλεύουμε πάνω σε αυτό με τον εαυτό μας και τον ακούμε. Είναι ΟΚ, γιατί δουλεύουμε ώστε να προσφέρουμε όση περισσότερη φροντίδα μπορούμε στον εαυτό μας στη δεδομένη χρονική στιγμή. Είναι ΟΚ, γιατί δεν αμελούμε τον εαυτό μας παρά κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε. Τέλος, το να αναγνωρίσουμε και να αγαπήσουμε τόσο τα δυνατά όσο και τα λιγότερο δυνατά μας σημεία, είναι ακόμα ένα βήμα πιο κοντά στη φροντίδα και το σεβασμό του εαυτού μας.

Προτού ζητήσουμε ή απαιτήσουμε από κάποιον άλλο να μας εμπιστευτεί, να μας φροντίσει και να μας αγαπήσει, θα ήταν ωφέλιμο, πρώτα, να αγαπήσουμε, να φροντίσουμε και να εμπιστευτούμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας.

ΤΙΡ: Βρες τα δυνατά και λιγότερο δυνατά σου σημεία και αγάπησε τα. Φρόντισε τον εαυτό σου όπως κανείς άλλος δε σε φροντίζει.

Κατά καιρούς, πολλοί ερευνητές προσπάθησαν να δώσουν έναν ορισμό στη λέξη επικοινωνία. Η επικοινωνία είναι, το εργαλείο εκείνο, μέσω του οποίου, μεταφέρουμε στους άλλους τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας. Αυτό στο οποίο, οι περισσότεροι συμφωνούν είναι ότι, από τη μια πλευρά, υπάρχει ο πομπός, που στέλνει το μήνυμα και από την άλλη πλευρά, υπάρχει ο δέκτης, που δέχεται το μήνυμα, που μετέφερε, αρχικά, ο πομπός. Έτσι λοιπόν, για να υπάρξει επικοινωνία χρειάζεται να υπάρχουν τουλάχιστον δύο άτομα. Πέρα από τον πομπό και το δέκτη, στην επικοινωνία βρίσκουμε το μήνυμα, το μέσο, την κωδικοποίηση και την αποκωδικοποίηση. Η κωδικοποίηση και η αποκωδικοποίηση του μηνύματος είναι από τα σημαντικότερα κομμάτια της επικοινωνίας, αφού είναι και εκείνα που θα καθορίσουν την μετέπειτα εξέλιξη της επικοινωνίας καθώς επίσης και την αντίδραση των δύο πλευρών -πομπού και δέκτη.

Για να γίνει πιο κατανοητό, ο πομπός είναι αυτός, που θα κωδικοποιήσει το μήνυμα, που θέλει να μεταφέρει. Η κωδικοποίηση σχετίζεται με το, πώς ο πομπός μεταφέρει το μήνυμα.  Έχει να κάνει με τον τόνο της φωνής, με τη χροιά, με το ύφος, με τις λέξεις που θα χρησιμοποιηθούν, κλπ. Η αποκωδικοποίηση από την άλλη, σχετίζεται με την αντιληπτική ικανότητα του άλλου. Με τον όρο αυτό εννοούμε, τον τρόπο με τον οποίο ο δέκτης ερμηνεύει το μήνυμα που μόλις έλαβε. Οι δεξιότητες που χρειάζονται τόσο για την κωδικοποίηση όσο και για την αποκωδικοποίηση, είναι δεξιότητες που χρειάζεται να έχουν εξίσου και ο πομπός και ο δέκτης. Αυτό συμβαίνει γιατί, σε μια συζήτηση και οι δύο πλευρές αναλαμβάνουν το ρόλο του πομπού και του δέκτη εναλλάξ, καθώς προχωρά η επικοινωνία.

Γιατί όμως χρειαζόμαστε την επικοινωνία?

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον από τη φύση του. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, κανείς δε μπορεί να ζει μόνος του. Θέλει να επικοινωνεί με τους άλλους γύρω του και να αναπτύσσει σχέσεις μαζί τους. Θέλει να δημιουργεί δεσμούς με τους ανθρώπους. Έχει την ανάγκη από κατανόηση. Έχει την ανάγκη της αποδοχής από τους άλλους. Χρειάζεται να μοιράζεται τις σκέψεις του, τα συναισθήματα του και ό, τι τον προβληματίζει. Η επικοινωνία λοιπόν, είναι αυτή που γίνεται αρωγός προς την κατεύθυνση αυτή. Αυτός είναι και ο λόγος που, η επικοινωνία δε σταματά ποτέ. Δεν υπάρχει στιγμή που να μην επικοινωνεί κάποιος, όταν σε ένα χώρο βρίσκονται δύο τουλάχιστον άτομα. Γίνεται άραγε αυτό?

Ακόμη και αν δε μιλάμε με κάποιον, επικοινωνούμε!

Η επικοινωνία δεν είναι μόνο λεκτική. Υπάρχει και η μη λεκτική επικοινωνία. Με τον όρο μη λεκτική επικοινωνία εννοούμε την επικοινωνία, που πραγματοποιείται χωρίς να χρησιμοποιούνται λέξεις. Σε αυτό το είδος επικοινωνίας, καθοριστικό ρόλο παίζουν οι χειρονομίες, η στάση του σώματος ακόμα και η σιωπή. Για παράδειγμα, όταν υπάρχει κάποιος απέναντι μας και δε μας μιλάει καθόλου όμως, πιάνει συνέχεια το κεφάλι του σφιχτά και ξεφυσάει, τότε μας μεταφέρει το μήνυμα πως, κάτι σοβαρό του συμβαίνει και ίσως βρίσκεται σε σύγχυση. Επίσης, μεταφέρει το μήνυμα πως μάλλον, βρίσκεται σε ένταση, έχει εκνευρισμό και ενδεχομένως είναι σε αδιέξοδο και θέλει βοήθεια.

Αντίστοιχα και η σιωπή, μεταφέρει μηνύματα. Φανταστείτε δύο άτομα να βρίσκονται στον ίδιο χώρο χωρίς να μιλάνε μεταξύ τους. Κάποιος γρήγορα θα σκεφτόταν ότι, αυτοί οι δύο άνθρωποι δεν επικοινωνούν. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, αυτοί οι δύο άνθρωποι επικοινωνούν. Μέσα από τη σιωπή τους, μπορεί να μεταφέρουν το μήνυμα της αμηχανίας. Μεταφέρουν ίσως, το μήνυμα της άρνησης να επικοινωνήσουν λεκτικά. Τέλος, ενδέχεται να μεταφέρουν το μήνυμα του κενού συναισθήματος για τον άνθρωπο που έχουν απέναντι τους ή την οργή τους.

Ποιό είναι αυτό το μήνυμα και τί συναίσθημα θέλει να μεταφέρει, είναι κάτι που γνωρίζει μόνο ο πομπός του. Εμείς μπορούμε μόνο να κάνουμε κάποιες υποθέσεις. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί πως, τα μη λεκτικά μηνύματα είναι και τα πιο αληθινά! Αυτό συμβαίνει καθώς, τα μη λεκτικά μηνύματα είναι πιο αυθόρμητα από τα λεκτικά. Ο πομπός πολλές φορές δεν έχει επίγνωση του μηνύματος, που μεταφέρει εκείνη την ώρα με τη μη λεκτική του επικοινωνία. Αντιθέτως, ο πομπός μπορεί να ελέγξει τη λεκτική του επικοινωνία. Συγκεκριμένα, μπορεί να διαλέξει τις λέξεις και το ύφος που θα χρησιμοποιήσει. Ακόμη, μπορεί να διαλέξει τις πληροφορίες που θα μοιραστεί με το δέκτη.

Όποιο είδος επικοινωνίας και αν επιλέγετε να χρησιμοποιείτε – λεκτική ή μη λεκτική- μη ξεχνάτε πως κάποιο μήνυμα μεταφέρετε.

Ο θυμός είναι το συναίσθημα που προκύπτει, όταν συμβαίνει κάτι γύρω μας ή ακόμα και σε μας τους ίδιους, κάτι που είναι έξω από τα δικά μας δεδομένα, έξω από τη δική μας υποκειμενική πραγματικότητα. Όταν ο γονιός θυμώνει με το παιδί του και του το δείχνει, προσπαθεί να του δείξει πως αυτό που κάνει, ο τρόπος δηλαδή που συμπεριφέρεται το παιδί, δεν είναι αποδεκτός από τον ίδιο, δεν κρίνεται σωστός και ξεπερνά τα όρια. Το κάθε παιδί χρειάζεται από το γονιό να του διδάξει τα όρια και την αρμόζουσα συμπεριφορά σε κάθε δεδομένη περίσταση και χρονική στιγμή, για να μπορεί αυτό να συναναστρέφεται αρμονικά με τους υπόλοιπους γύρω του.

Μέχρι εδώ, η έντονη συναισθηματική κατάσταση που προκαλείται, όταν κάποιος συμπεριφέρεται πέρα από τα όρια είναι ΟΚ. Πώς, όμως, εκφράζεται αυτός ο θυμός?

Ο θυμός έχει αποδειχτεί ότι εκφράζεται με διάφορους τρόπους. Υπάρχει δυνατότητα να εκφραστεί λεκτικά και με χαμηλό τόνο της φωνής, εξηγώντας σε αυτόν που προκαλεί το θυμό (το παιδί), γιατί δεν είναι αποδεκτή η συμπεριφορά του. Ακόμη, έχουμε δει να εκφράζεται λεκτικά, αλλά με πολύ υψηλό τόνο φωνής, καθώς επίσης δια μέσου της τιμωρίας. Η τιμωρία είναι ένα συχνό μέσο που χρησιμοποιούν οι γονείς, για να νουθετήσουν το παιδί τους. Ο κάθε τρόπος έχει διαφορετικές συνέπειες στη συμπεριφορά του παιδιού και διαφορετικές επιπτώσεις στη συναισθηματική του κατάσταση. 

Ας μην ξεχνάμε ότι ένα παιδί θα κάνει λάθη. Θα συμπεριφερθεί με τρόπο που ξεπερνά τα όρια. Επίσης, οι γονείς κάνουν λάθη και θα συνεχίσουν να κάνουν λάθη και είναι ΟΚ!!!

Για το παιδί, η τιμωρία λειτουργεί σαν στέρηση. Συνήθως, σχετίζεται με στέρηση σε κάτι που το παιδί αγαπάει πολύ. Οι γονείς σκέφτονται πως, αν το παιδί στερηθεί αυτό που πολύ αγαπάει, τότε θα καταλάβει τι έκανε λάθος και δε θα το επαναλάβει. Στη λογική αυτή βασίζονται πολλοί γονείς, προκειμένου να κάνουν το παιδί τους να συνειδητοποιήσει το «λάθος» του και να συμπεριφερθεί με το «σωστό» τρόπο, κατ’ εκείνους. Αυτό αποτελεί ένα είδος αρνητικής ενίσχυσης για το παιδί, ώστε να μάθει να συμπεριφέρεται όπως οι γονείς του κρίνουν σωστό, για εκείνη τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι, για να μάθει ένα παιδί πώς είναι καλό να συμπεριφέρεται σε συγκεκριμένες περιστάσεις της ζωής του και πού υπάρχουν όρια, οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τόσο τη θετική όσο και την αρνητική ενίσχυση. Η θετική ενίσχυση σχετίζεται με τον έπαινο ενός παιδιού, όταν αυτό συμπεριφέρεται με τον αρμόζοντα τρόπο. Αυτή η ενίσχυση μπορεί να είναι ένα «μπράβο», μια αγκαλιά, μια υλική ανταμοιβή ή ακόμα και ένα χαμόγελο που συνοδεύεται και από την εξήγηση, γιατί υπάρχει αυτή η χαρά που το παιδί συμπεριφέρθηκε έτσι.

Η αρνητική ενίσχυση σχετίζεται με την τιμωρία ενός παιδιού, όταν αυτό ξεπερνά τα όρια που του έχουν τεθεί και συμπεριφέρεται κατά πώς έχει δει από άλλους ή κατά πώς το ίδιο κρίνει καλό. Να τονίσουμε εδώ, ότι η αρνητική ενίσχυση είναι καλό να χρησιμοποιείται με μέτρο και να μην υπερισχύει της θετικής ενίσχυσης. Όπως στην περίπτωση της θετικής ενίσχυσης, έτσι και στην περίπτωση της αρνητικής ενίσχυσης, αυτή μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους. Ωστόσο, η θετική ενίσχυση έχει μεγαλύτερα οφέλη από την αρνητική ενίσχυση. Αρχικά, τα αποτελέσματά της είναι πιο άμεσα, μπορούν να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση του παιδιού και, τέλος, να διατηρήσουν αυτή τη λειτουργική συμπεριφορά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μιας και το επαινούν γι’ αυτό που κάνει.

Το σημαντικό είναι οι γονείς να βρουν τον καταλληλότερο τρόπο, για να διδάξουν στο παιδί τους τα όρια και την αρμόζουσα συμπεριφορά για κάθε δεδομένη στιγμή.

ΤΙΡ: Όπως και αν επιλέξετε να διδάξετε στο παιδί σας τα όρια και την κατάλληλη συμπεριφορά, προσπαθήστε να του εξηγήσετε γιατί είναι καλύτερη η συμπεριφορά που του παρουσιάζετε. Μόνο τότε έχει νόημα η όποια ενίσχυση. Μόνο τότε το παιδί θα καταλάβει.